Hiệu ứng hào quang và cái bẫy tâm lý về sự sai lệch phổ biến.

5 năm rồi mới lôi lại cuốn " Tư duy nhanh và chậm" của Daniel Kahneman, đọc tới phần này thấy có nhiều ý để viết quá, viết thử.

Thuật ngữ "hiệu ứng hào quang" (Halo effect) lần đầu tiên được nhà tâm lý học Edward Thorndike đưa ra năm 1920, trong một bài báo có tiêu đề: "The Constant Error in Psychological Ratings", chỉ ra những sai lầm khi đánh giá những phẩm chất, đặc điểm của nhân viên dựa theo 4 mục: "Ngoại hình", "Độ thông minh", "Khả năng lãnh đạo" và "Tính cách". Trên thực tế, "Độ thông minh" và "Tính cách" hay "Độ thông minh" và "Khả năng lãnh đạo" có chỉ số tương quan gấp ba lần so với "Độ thông minh" và "Ngoại hình", song kết quả đánh giá dựa trên 4 yếu tố trên thì lại tương đối cao và xấp xỉ nhau. Cái sai lầm về đánh giá trên là do hiệu ứng hào quang.

Theo Wikipedia, hiệu ứng hào quang hay còn gọi là hiệu ứng lan tỏa là một xu hướng nhận thức về những ấn tượng tích cực của một người, công ty, thương hiệu hoặc sản phẩm trong một lĩnh vực, có ảnh hưởng tích cực đến ý kiến hoặc cảm xúc của một người trong các lĩnh vực khác. Nó được coi là một loại sai lệch nhận thức và ngược lại với hiệu ứng sừng.

Hiệu ứng hào quang và "You had me from hello"

Tình cờ là hôm nay mình đọc được câu này trên Newfeeds, và thấy hiệu ứng tâm lý này liên kết rất chặt chẽ tới câu trên, nên muốn dùng nó để giải thích về hiện tượng "Yêu từ cái nhìn đầu tiên".
Trong cuộc sống ta đã có nhiều lúc bị ấn tượng bởi ai đó và mến họ ngay từ lần gặp đầu tiên, có thể là vì ngoại hình, gương mặt quá đỗi thu hút, hay nụ cười tỏa nắng, hoặc cũng có thể là bởi cử chỉ duyên dáng và gu thời trang đặc biệt. Hơn thế nữa, bởi bản thân thích người thông minh và tốt bụng, nhiều khi chỉ cần thấy đôi mắt sáng, vầng trán rộng và ứng xử lịch thiệp, nhã nhặn, ta đã cộng thêm cho đối phương cả trăm điểm và yêu mến họ gấp nhiều lần, dù thực tế "tốt bụng và quan tâm mọi người" chưa chắc đã là bản chất của người đó. Và biết đâu, khi thực sự quen biết và tìm hiểu, ta lại có cái nhìn khác hẳn ban đầu. Nhưng vì do ngay từ đầu, vì cô ấy có nụ cười và gương mặt tươi tắn quá, cử chỉ dịu dàng nền nã, "hẳn cô ấy phải hoàn hảo và tuyệt vời lắm!", đó là do tự ta nghĩ vậy thôi!

Hiệu ứng hào quang và sự trung thành của khách hàng.

Đến đây mình chợt nhớ đến quán "Thịt xiên Hoàng Đức" gần trường. Quán này luôn nổi tiếng bởi thịt ngon, thơm và có anh chủ không chỉ đẹp mà còn cực kì tâm lý và nói chuyện dịu dàng, rate chắc cũng phải 11/10. Nhưng có một đợt, chính quán này và anh chủ bị bóc phốt vì cách cư xử thô lỗ, ngang ngược, mình đọc bình luận thấy bên cạnh việc có rất nhiều người đòi tẩy chay quán, một lượng không nhỏ người (trong đó có cả mình) đứng ra bênh vực và chưa đầy một tháng sau, nhồm nhoàm ngồi ăn khoai tây chiên và thịt nướng tiếp. Vẫn anh chủ tâm lý, nhiệt tình, vẫn đồ ăn ngon, rate 5 sao như chưa có chuyện gì xảy ra.

Hiệu ứng hào quang trong việc đánh giá học sinh.

Có một sự thật là khi đánh giá học sinh, đặc biệt là học sinh tiểu học và THCS, khi ấn tượng ban đầu của giáo viên về học sinh là "chăm ngoan", "học giỏi", "lễ phép", thì các cô giáo, thầy giáo sẽ có phần thiên vị và ưu ái đối với học sinh đó nhiều hơn so với đối tượng cá biệt.

Ngoài ra, mình thấy hiệu ứng hào quang này còn được ứng dụng nhiều trong lĩnh vực Marketing, nhằm thu hút khách hàng và tạo ra một lượng lớn khách hàng trung thành.